Tribuaren berbak saioa egiten ari ginela eta amaitutakoan ere, ikastetxe, euskaltegi eta baita hainbat unibertsitatetako irakasleek ere jakinarazi ziguten saioa klaseetan erabiltzen zutela euskararen gaia jorratzeko. Hori ikusirik, urrats bat gehiago eman genuen eta materiala, irakaskuntzan erabiltzeko moduan egokitu behar genuela erabaki genuen.
Halaxe sortu ziren Tribuaren berbak saioan oinarritutako Hizkuntzen munduan eta euskara deskubrituz sekuentzia didaktikoak, ondoko helbidean kontsulta daitezkeenak: http://www.eimakatalogoa.eus/20962/tribuarenberbak/index.html. Bestalde, sekuentzia didaktikoak kaleratu genituenetik hainbat aurkezpen egin ditugu berauen erabileraren inguruan. “Tribuaren Berbak sekuentzia didaktikoak gelan erabiltzeko jarraibideak” izeneko ikastaroa eman genuen urrian UEUk antolatuta, eta bigarren saio bat ere egingo dugu hurrengo hilabeteetan.
Sekuentzia didaktiko horien inguruko oinarri metodologikoak esplikatu aurretik, ordea, sekuentzien sorreraren testuingurua nolakoa izan zen azalduko dut.
Ideiaren jatorria
Hasteko esan dezadan, Tribuaren berbak euskarari eta hizkuntzei buruzko ETBren beste programa batzuen segidako katebegi bat gehiago izan dela. Aurretik izan ditugu Hitzaro / Lengua Viva, Bai horixe!, edota Kerman mintzalagun bila. Eta ondoren, neronek parte hartu dudan Balinda, Mihiluze, Errazu eta Tribuaren berbak.
Saioaren disenuari ekin genionean bi kezka/helburu generabiltzan buruan:
Izan ere, Mihiluze amaitu eta jendeak galdetzen zidanean zertan nenbilen, “euskarari buruzko programa bat ari naiz prestatzen” erantzuten nien, eta normalean jendearen erreakzioa honako hau izaten zen: bizkarrean eskuarekin zapladatxo bat eman eta “ze interesgarria” labur batez erantzutea, benetan pentsatu zutena “A ze txapa!” zenean!
Baina lehen saioa eskaini orduko lehen zorion agurrak eta komentarioak hasi zitzaizkigun iristen eta denak bat zetozen puntu berean: saio dibertigarria zela eta hizkuntzaren inguruko diskurtso baikorra zuela. 7 atal emititu eta Argia Saria eman zigutenean ere ideia horiek errepikatu zituzten. Eta horrek asko poztu gintuen bezala, kezka ere sortu zigun: Tribuaren berbak saioa dela eta, tonu baikorra horrenbeste nabarmentzen bada, nolakoak dira euskararen inguruan darabiltzagun mezuak eta tonuak? Euskararen zein irudi ari gara transmititzen?
Bestalde, hasieratik garbi ikusi genuen gure testuinguru endogamikoak sorturiko hizkuntza kriptiko eta neurri batean autokonplazientea ekidin behar genuela.
Oinarrian dagoen filosofia
Programaren formatua osatzen ari ginela, honako oinarri hauek erabili genituen:
- Euskararen inguruko DIBULGAZIOA egin nahi izan dugu eta horretarako ezinbestekoa da saioa ENTRETENIGARRIA izatea:
- Lengoaia telebisiboa asko zaindu da:
- Tonua: alaia eta baikorra. Ilusioa eta pasioa transmititu nahi izan dugu.
- Zaindu ditugun balioen artean honako hauek azpimarratuko nituzke:
Telebistatik sekuentzietara
Sekuentziak osatzeko lana Iñaki Zapirainen eta bion artean burutu dugu. Lankide izan ginen Mihiluzen, eta orain Orereta ikastolako irakaslea da bera; euskaltzalea, teknologia berrietan trebea, eta euskara eta pedagogiarekiko pertsona kezkatua eta interesatua. Lan honetarako perfektua zela pentsatu nuen… eta hala gertatu zen.
Baina ikuspegi metodologikoan, lagunduko gintuen norbait behar genuen. Tolosan ahozkotasuna lantzeko bideratu zen proiektu pilotuan ezagutu nuen Josune Zabalari deitu genion: ahozkotasunean aditua bera, eta atal batean elkarrizketatua genuena. Metodologia aldetik berak markatu du bidea, eta berak adierazi zigun hasieratik, gaiak lantzeaz gain, sekuentzia bakoitzak bere helburu komunikatiboa behar zuela. Jarraian irakurriko duzun guztia Zapirain, Zabala eta hiruron artean prestatutakoa da.
Zer dira sekuentzia didaktikoak?
Tribuaren Berbak saioa oinarri hartuta, euskarari eta Euskal Herriko eleaniztasunari buruzko oinarrizko ezagutza soziolinguistikoa lantzeko material didaktikoa da. Material hau, une honetan, edonorentzat eskuragarri dago EIMA katalogoan.
Hizkuntzen mundua eta euskara deskubrituz materiala, 10 sekuentzia didaktikok osatzen dute. Sekuentziak euskara ikasgaiaren material osagarri gisa erabil daitezke eta DBHra begira prestatu badira ere, behar diren egokitzapenak eginda, goimailetan, unibertsitateetan, euskaltegietan, edo euskalduntze programak garatzen ari diren edozein sektore edo erakundetan erabil daitezke; eta zenbait irakaslek LHn ere erabili dituzte ikasle bakoitzaren adin eta mailara egokituta.
Material honek ikasleen artean soziolinguistika arloaren inguruko trebeziak garatzea bultzatu nahi du: testuinguruaren azterketa, datu bilketa eta antolaketa, informazio trukatzea, emaitzen deskribapena, hausnarketa, eztabaida eta gisakoak garatzea. Ez du ikuspegi jakin bat eman nahi, baizik eta honako aspektuetan arreta jarri:
Sekuentzia didaktiko bat ekoizpen erreal batean amaitzen den jarduera multzo bat da. Proposatzen zaien erronka gauzatzeko bidean, ikasleek curriculumak proposatzen dituen gaitasunak garatuko dituzte, horretarako planteatzen zaizkien gaiak eta jarduerak gauzatuz.
Ekoiztu beharreko helburu horiek anitzak izango dira, gaitasun desberdinak lantze aldera (ahoz nahiz idatziz; bitarteko eta euskarri desberdinak erabili beharko dituzte helburu komunikatibo horiek lortzeko).
Sekuentzia didaktikoek ikaste-prozesua esanguratsua izatea bermatu behar dute. Hau da, lantzen diren edukiek lotura izan behar dute lortu behar duten helburu komunikatiboarekin. Bi ildoak etengabe lotuta doaz, gure kasuan, soziolinguistika edukiak eta helburu komunikatiboa lortzeko gaitasunak.
Ikasketa-prozesu hori esanguratsua izateko, ezinbesteko bi ardatz daude: lehena, materiala esanguratsua izatea eta bigarrena, irakasleak prozesuarekiko jarrera positiboa izatea.
Azken finean, ikasleak ekintzara bideratzen ditugu. Lantzen diren gaien inguruan hasunartu eta eztabaidatu beharko dute, ondoren, planteatu zaien erronka lortzeko. Eta lanketa hori guztia ikasketa kooperatiboa erabiliz egingo dute.
Metodologia kooperatiboa
Kooperazioan lan egiteak, batera lan egitea esan nahi du, komunean duten helburua lortzearren. Egoera kooperatibo batean, norberak emaitza onak lortu nahi ditu berarentzat eta gainerako taldekideentzat. Honenbestez, lan eta esfortzu indibidualaz gain, talde lana funtsezkoa da, gizabanakoak besteekin elkarri eragiten ikasten baitu.
Elkarlan honek 4 ardatz hauek izan behar ditu:
Sekuentzien lanketa-faseak
Hau guztia kontuan harturik, 6 fase desberdinetan banatu ditugu gure sekuentziak:
1. fasea: egoera komunikatiboaren aurkezpena
Sekuentzia didaktikoaren abiapuntuan, ikasleei aurkeztu egiten zaie zer egitera eta zertan ikastera goazen hurrengo saioetan. Azken helburu komunikatiboa ere aurkezten zaie, eta baita helburu hori lortzeko dinamikak zein izango diren ere.
2. fasea: testuinguratzea
Atal honetan ikasleek dituzten aurrezagutzak aktibatuko dituzte eta duten informazioa elkarrekin partekatuko dute egitura kooperatiboak erabiliz. (1-2-4, Arkatzak erdira edo Orri birakaria). Gai bakoitza lantzen hasi aurretik, irakasleak oinarrizko azalpena emango du eta galdera sorta bat planteatuko die ikasleei bi aspektu nagusi hauen inguruan eta ikasleek erantzun egin beharko dituzte:
Dakitenaren kontzientzia hartu eta ikasteko beharrak identifikatu ahal izango dituzte.
3. fasea: garapen fasea
Behin gaia planteatuta, gero eta lanketa kooperatiboagoen bidez, ikasleek gaiari dagozkion galderak erantzun ahal izateko informazioa bilduko dute. Informazio horren zati garrantzitsuenetariko bat Tribuaren Berbak saioko bideoak izango dira.
Horrez gain, azken helburu komunikatiboari erantzuteko behar dituzten trebezietan sakonduko dute ikasleek.
Bidaia kooperatibo honetan irakaslea laguntzaile eta aholkulari izango dute.
4. fasea: gauzatze fasea
Fase hau ekintza fasea izango da.
Orain arte bildutako informazio guztian oinarrituta, azken helburuari erantzuteko ekintzak egingo dira: bildutako informazioa antolatu, testuak prestatu... eta hau guztia modu kooperatiboan egingo dute.
5. fasea: helburua ekoiztea
Ikasleek, sekuentzia bakoitzaren amaieran, helburu zuten materiala ekoiztuko dute.
6. fasea: ebaluaketa
Fase bakoitzaren amaieran, edo irakasleak egokiago ikusten badu sekuentziaren amaieran, ikasle bakoitzak zertan ikasi duen eta talde gisa zer ikasi duten zehaztu beharko du, 4 esparru aintzat harturik:
Materiala nola erabili
Dagoeneko azaldu dugu material hau sortzearen jatorria zein izan den, eta baita zein metodologia erabili dugun ere. Jarraian, webgunea nola antolatu dugun eta nola erabili litekeen azalduko dugu. Webgunearen helburua da bertan sartzen den edonork, inoren laguntzarik gabe, materiala nola erabili behar den argi izatea. Horretarako, hasierako orrian 3 atal (informazio gune) jarri ditugu:
Atzekoz aurrera hasiko gara atal hauek aztertzen.
a) Proiektuaren nondik norakoak:
b) Ezagutu sekuentzia didaktikoak
Atal honetan 10 sekuentzien AURKIBIDE moduko bat aurkituko duzue. Izenburuaz gain, sekuentzia bakoitzean landuko den gaia eta egin beharreko erronka zehazten dira. Hauek dira:
c) Nola erabili material hau?
Gaiak eta garaiak
Era guztietako gaiak lantzen saiatu gara, askoren harridurarako. Genuen material guztitik entresaka egin behar izan dugu, eta gure ustez, irakaskuntzara begira egokienak ziren 10 gaiak aukeratu ditugu “Hizkuntzen mundua eta euskara deskubrituz” sekuentzietarako:
Programan bezala, sekuentzietan ere, era desberdinetako atalak erabili ditugu:
Hizkuntzak askorako ematen du:
Programa eta sekuentziak garai egokian etorri dira gainera:
Ea aipatutako helburu horiek lortzeko sekuentzia hauek lagungarri zaizkizuen.