EIEF-FERE:Euskal Eskola <br />Akordio berri bat hirugarren milurtekoaren atarian

1999-01-01
1993. urtean "Eskola Itunerako Akordio Politikoa" sinatu zen EAEn.

Hezkuntza arloko hainbat gai zituen oinarrian akordio honek. Orain, akordioaren

indarraldia amaitzear dagoenean, EIEF-FEREk (Euskadiko Irakaskuntzarako

Erlijiosoen Federazioak) hausnarketa egin du gaiaren inguruan. Edorta Alonso, Feliz

Ezama, Luis Gutiérrez eta Guzmán Martí­nek osatutako batzordea aritu da lan horretan.

Alde batetik, horrelako hitzarmen bat zergatik nahi duten aztertu dute, eta bestetik,

hitzarmen horren zutabeak zein izan behar duten.
 
 
Eskola Ituna garrantzi bereziko tresna da, kontu handiz zaindu

beharreko eskolako heziketaren esparruan egonkortasuna, bakea eta gizartearen

bateratzea lortzeko. Hainbat estatu eta naziotako gobernu ugarik beren etorkizunerako

estrategien plataforma garrantzitsu gisa baloratzen dute.

Euskadiri dagokionez, "Eskola Itunerako Akordio Politikoa" sinatzen Estatuko

lehenengoa izan zelarik, 1993an, eta haren indarraldia amaitzear dagoenean, gure ustez

une estrategiko aparta dugu euskal gizartea berriro ere tresna horrekin hornitzeko. Ez

besterik gabe orain arteko esperientzian oinarriturik, baizik eta Jaurlaritza berri bat

eraiki beharreko egoera ere baliatuz, kontuan izanik etorkizunean hura osatuko duten

kideen artean hezkuntza arloko hainbat akordio sinatu beharko dutela.

Gizarteak ez luke hezkuntzaren gaia, besterik gabe, Hezkuntza Sailaren ardura daraman

unean uneko Gobernu edo alderdiaren esku utzi behar. Gizarte batentzat guztiz

funtsezkoa eta oinarrizkoa den gairik baldin badago, ezin uka gai hori hezkuntza dela.

Horregatik, bai gurasoek eta bai heziketaz arduratzen diren hainbat erakundek, beren gai

kuttuna bailitzan zaindu beharko lukete, beren seme-alaben heziketa alderdi politikoen

esku uztearen tentaldian erori gabe.

Denon gogo horren emaitza gisa Hezkuntza arloko Euskal Eskola Akordio batera iristen

bagara, gizarteko bakeak kalitatezko urrats bat emango du aurrera, eta erreferentzia

esparru garrantzitsua izango dugu, euskal biztanle guztiok geure burua kokatzeko eta

kanpotik koka gaitzaten, harrotasun zintzoenarekin.

Ez dezagun ahaztu gure Herriak azken urteotan izan duen beherakada demografikoa.

Une honetan oso bereziki somatzen da Irakaskuntza Ertainetan eta epe labur batean

Unibertsitatean izango du eragina. Gertakari honek, arrazoi nabarmenengatik, bezeroak

eskuratzeko borroka zorrotzean sartzera daramatza ikastetxe ezberdinak. Egoera guztiz

kontuzkoa eta arriskutsua da, eta berdintasunean eta benetakotasunean oinarritzen diren

akordioak behar dira, eskola arteko guda giroa saihestu eta eragozteko. Hezkuntzaren

kalitaterako ezinbesteko baldintza da. Giro hori Eskola Itun baten bidez ziurta daiteke

eta hala behar du. Etorkizuna aurreikusi behar duen Eskola Ituna, haren arazo eta

irtenbideak kontuan hartuz eta hiritar guztiei justizia eginez, unean uneko agintarien

aldekotasun eta aurkakotasunen menpe edo gizarte talde oldarkorrenen presio

estrategien menera utzi gabe.



Eskola itunerako aurreko akordiotik begira

a.-Aurreko Eskola Itunerako Akordio Politikoa aurrerapen garrantzitsua

gertatu zen sistemaren egonkortasunean eta irakaskuntzako bi sareen orekan, Haur

Hezkuntzarako eta DBHrako Itunen bidez. Bi hezkuntza sare egotea normalizatu zen;

gizarte ekimenezko sareko irakasleen euskalduntzeak eta irakaskuntzako langileen

soldata homologazioak aurrera egin zuen. Ordezko Ordainketarako sistema bat hitzartu

zen Estatukoa baino askoz zentzuzkoagoa. LOGSEren Erreformak eskatutako

egokipenetarako laguntzak eratu ziren. Gela murrizketaren eraginpean eroritako

Ikastetxeetarako Akordioaren bidez, leundu egin zen enplegu galeren eta kalteordainen

eragin bortitza. Zentzu honetan Eskola Itunari esker azken bost urteotan garbi genekien

zein erreferentzi esparrutan mugitzen ginen, eta asko lagundu die ikastetxeetako

arduradunei Administrazioarekiko harremanetan.



b .-Aurreko Itunean kontuan izan ziren eta etorkizuneko legerian jaso beharko

liratekeen hainbat alderdi garrantzitsu lotu gabe daude oraindik, esaterako DBHOren

finantzaketa (Lanbide Heziketa, Batxilergoak, Gizarte Bermea...), Irakaskuntzako eta

ez-Irakaskuntzako Langileen behin-betiko homologazioa eta Erreformak eskatzen

dituen egokipenen kofinantzaketa. Baina Euskal Eskola Akordio berriak bere garaian

aipatuko ditugun garrantzi bereziko beste gai batzuk ere barnebildu beharko lituzke.



c.-Bestalde, aurreko Itunaren indarraldian, egoera berri batzuk tirabira sortu

zuten Euskadiko hezkuntza arloan, eta egoera horiek erantzun egoki eta bizkor bat behar

dute, etengabeko desadostasunerako eta nahigaberako gai bihur ez daitezen. Zehazki,

ondorengo alderdiez ari gara:

-Haur Hezkuntzaren Lehen Zikloaren egoera. Hasia da dagoeneko 2 urtekoen gelen

ezarpena nahiko nahierara, bai egitura aldetik eta bai ekonomia aldetik. Eta alderdi

horrek oso funtsezko eragina du zenbait ingurutako etorkizunerako eskola plangintzan.

-Batxilergoaren ezarpena, egoera eta eskubide beretsuko ikasleentzako laguntza publiko

oso ezberdin eta diskriminatzaileekin.

-Bi hezkuntza sareetan oraindik jarraitzen duten edo areagotu egin diren tratu

ezberdintasun handiak, hainbat gai garrantzitsutan. Esaterako, maila bakoitzeko

irakasle/gela ratioa; hezkuntza bereziaren premietarako diru eta pertsonal arloko

laguntzak; Lanbide Heziketako inbertsioetarako dirulaguntzak; irakasleriaren

prestakuntzarako sistema; irakasleak euskalduntzeko xedez jarritako diru kopuruak;

matrikulazio aurreko garaietan Kontseilaritzak eskola publikoen alde egindako

propaganda gastuak... Sarritan aztertu izan ditugun zenbakietan garbi ageri da kontusail

bakoitzeko aurrekontuen eta sektore bakoitzak Euskadiko hezkuntza sisteman duen

ordezkaritza mailaren arteko desegokitasun izugarria. Hizkera arruntean esan ohi

dugunez: "Aurrez gaizki banatua dator opila".

Hezkuntza sistemaren alderdi horiek eta beste batzuk berdintasunez eta benetakotasunez

hitzartu behar dira, zerga sistemak denon heziketari erantzuteko Euskadiko

hiritarrongandik baliabideak inguratzeko erabiltzen duen berdintasun eta benetakotasun

berberarekin.



Euskal Eskolaren Akordio berri bat (Akordioaren zergatiak eta indar-lerroak)

Mendearen aldaketa


XX. mendearen amaiera honetan, asaldura latzak gertatu dira -hezkuntza sistemari

erakunde moderno gisa harturik- eragin eta eutsi dioten hitzarmenetan; hezkuntzaren

mundua aldatzen ari da eta aldaketa eske dugu gainera, eta horretarako, helburu berriak

txertatu behar ditugu hezkuntzan, paradigma berriak imajinatu eta hezkuntza-jarduera

hobeak sustatu.

Egungo kulturak erronka berriak ekarri ditu, eta beraz, egungo hezitzaileak gai izan

behar du erantzun askotarikoak eta aurkajarriak emateko. Aurkakoak diruditen zenbait

alderdi bateratzeko gauza izan beharko du. Hezitzaile zurrun irmoaren irudi hartatik

alde egin behar dugu. Jokabide ireki eta elkarrizketatzailea duten hezitzaileak eskatzen

ditu mende berriak, sinesmen sakona dutenak, munduaren ikuskera eta herri-sustraiak

dituztenak, hausnarketarako eta bereizketarako ahalmena dutenak, irakasten ari direna

irudikatzen dutenak. Hitz bitan: bitartekari eta laguntzaileak, irakasle hutsak baino

areago.



Eskola Akordio berri baten zergatiak

Elkarrizketarako, adostasunerako eta errespeturako eredu bat eskaini behar dugun

alorrik bada, hori hezkuntzarena da, ekintza hezitzaile bat izate hutsagatik. Bi hezkuntza

sareen eta hezkuntza zentroen aniztasun horren erdian, euskal eskolen hezkuntza

sistema anitz, koordinatu eta aberats bat bideragarri egingo duen euskarria eskaini

beharra dago.

Bestalde, Eskola Akordio horrek erreferentzia bat bilakatu behar du, hezkuntza

erakunde desberdinek horren barruan duten onena txertatzen joan daitezen, bai

baitakigu errealagoa dela -nahiz konplexua eta era askotakoa izan- gure euskal gizarte

honen eskakizunak denen artean asetzea, lehendik ere oso anitza baita gure gizarte hori

(azken hauteskunde-deialdiko emaitza ikusi besterik ez dugu).

Benetan garrantzitsua den oro bezalaxe, hezkuntza ekintzak giro lasaitu bat behar du,

bai "ad intra" eskola ingurunean, eta baita "ad extra" ere, gaur egun hezkuntza zentro

batek beste hainbat errealitate eta gizarte erakunderekin ezartzen dituen harreman

ugarietan.

Azkeneko hezkuntza aldaketa handiok, hezitzaile askoren ahaleginaren, hezkuntza

sistemak berak duen inertziaren eta Europa aldetik eta hezkuntza korronte ugarietatik

gizakiak, eskolak, erakundeak eta hezkuntza administrazioak suspertu dituen haize

freskoaren emaitza izan dira. Alde horretatik, hezkuntzaren alorrean ere bilakaera

sakona ezagutu duen euskal gizarte baten aurrean aurkitzen gara: eskola sare batek

bestea (publikoa, pribatua) irentsiko ote zuen beldurrak uxatu egin dira, kalitatea ate

joka datorkigu ikastetxeetako ateondoetara liskar antzuen gainetik, eskolako

plangintzaren ildo nagusiak zehazturik daude, ikastetxeetako barne-antolamendua

konplexuagoa, aberatsagoa eta "sortzaileagoa" bilakatu da hezkuntza eskakizun ugariei

erantzun zehatz bat emateko ahalegin horretan: aniztasuna zaintzea, hezkuntzaren muina

berreskuratzeko asmoz pertsonalari etengabeko heziketa eskaintzea (eszedentziak

barne), euskalduntzea, zuzendaritza talde dinamikoak antolatzea, hezkuntzaren

berrikuntzak, "bizi-esparru orokorrak" eskatzen dituen hizkuntz-aniztasunaren erronkari

erantzutea...

Era berean, jabetzen gara gizarte demokratiko heldu bat bideratzeko atarian gaudela, eta

gizarte horretan jada ez dutela zentzurik Administrazioaren eskuhartze-nahiek edo

gehiegizko ardurek. Gizarte horretan, oinarrizko askatasunekiko begirunea

existentziarako oinarrizko baldintza da. Urrats zehatzak eta eraginkorrak egin beharko

ditugu ikastetxe, erakunde eta hezkuntza sareen geroz eta autonomia zabalago horren

alde; ikastetxeetako titularren eginkizuna bultzatuz, hezkuntza zentro bakoitza

hezkuntza-ekintzaren topaketarako eta hausnarketarako bilgune bihurtuz, hezkuntza

berrikuntzen eremu zabala arreta handiz landuz eta koordinatuz...

Eta azkenik, Europako errealitatearen erronkak, eskolaren alorrean batez ere, irudimena

eskatzen du. Hots, gai izan behar dugu gure seme-alabek beren bizitza errepikaezinetan

mundu orokor horretan duten onena emateko prestatzeak dakartzan arriskuak geure gain

hartzeko. Eta horrexegatik, Europa ezin daiteke arrotz izan Hezkuntza

Administrazioarentzat, ez kultur-hezkuntzaren ikuspegitik soilik, baita laguntza

ekonomiko eta pertsonalen alorrean ere. Hain zuzen ere, geure aurrean dugun erronka

hori aurreikuspen eta ausardia ezagatik etsipen sortzaile bilaka ez dadin.



Euskal Eskolaren Akordio berri baterako indar-lerroak

Eskola Akordio bideragarri baten xehetasun guztiak jorratzeko asmorik gabe, mende

aldaketa honen atarian funtsezkoak iruditzen zaizkigun zutabe edo indar-lerro batzuk

aztertuko ditugu:

1.- Oinarrizko askatasunei eutsi eta horiek hobetzea :

Euskal Herria, Estatuan daudenen artetik inor gutxi bezala, herri dinamikoa, saiatua eta

arazoei aurre egiteko eta bidezko irtenbideak bilatzeko ahalmen handikoa izan da, eta da

orain ere. Dinamismo hori bera behar genuke hezkuntzaren sektorean, ikasgela edo

ikastetxe jakin baten barrun ez ezik, baita eskola plangintzaren eta horren ondorengo

berrikuspenaren mundu konplexuan ere. Gizartearen eskaerek eta gizarteak berak dituen

eskakizun horietara etengabe egokitu beharrak, hezkuntza sektorearen iparrorratza izan

beharko lukete. Hezkuntzaren sektorean erregulazio bat egin beharra baldin badago,

kontuan izan gizarteak zer eskatzen duen. Ildo horretatik, Administrazioak gizarte

eskaerak administratu beharko lituzke, baina ez zalantzazko inpartzialtasuna duten

propaganden bidez edo sare bat bestearen gainetik sustatzea xede duten banaketa

ekonomikoen arabera bideratuz. Presio taldeek, abilki egituratuak, ez dute hezkuntza

alorraren zuzentzaileak izan behar, euskal gizartea bakean eraiki nahi baldin bada

bederen. Egun, zenbait ikastetxe gehiago haz ez daitezen (eta horrekin batera, beste

batzuk desagertu edo beren ikasgelak gutxitu ditzaten) halako mugapen bat dago, baina

mugapen horrek bide eman behar dio ikastetxeak berak duen dinamikarekiko

errespetuari. Eta ildo horretatik, Eskolaren Akordioak bermatu egin behar ditu

kreatibitate desberdinak, solidarioki ezarria dagoen joko-eremu horren barruan.



2.- Ikaslearen baitan dagoen pertsona horrek hezkuntza arloaren muin izan behar

du
:

Ikasleari, dagoen lekuan dagoela ere, hezkuntza baten aukera eskaini behar zaio.

Ikasleegan lan-ohiturak sustatu behar ditugu, sormena bultzatu, eleanitzak izan daitezen

eta etorkizunari ausardiaz aurre egiteko gai senti daitezen eta abar. Aurreko horrek

guztiak badu zerikusirik gurasoek libreki aukeratzen duten ikastetxearekin. Zentzu

horretan, ez du jarrera diskriminatzailerik egon behar hezkuntza sareen artean edo sare

bereko ikastetxeen artean, hezkuntza proiektu berezien bidez beren barne-dinamikan

halakorik berez gertatu ezean.



3.- Ikastetxeen autonomia:

Euskal Herrian sentimendu sakonik baldin bada, hori autonomiarena da. Bai bere

hizkuntzagatik, bai bere historia propioagatik, beste herri batzuen erdian jartzen saiatu

da, bere nortasun propioa gordez. Autonomia horrek, halaber, ikastetxe baten

funtzionamenduaren zutabeetako bat izan behar du. Jakina, oinarrizko arauek, printzipio

nagusiek eta hezkuntza alderdi orokorrek ikasle guzti-guztien ondare izan behar dute.

Ikastetxeen autonomia bermatu edo bultzatzeak, ikastetxe horiek dituzten giza

baliabideen aberastasun berritzaile guztia martxan jartzea esan nahi du. Halaber,

hezkuntza proiektua, kudeaketa pedagogikoa eta ekonomikoa, hezkuntzaren tratamendu

anitza (kaltetuenekiko diskriminazio positiboa eginez)... ikastetxe bateko giza

baliabideen aberastasun guztia modu eraginkor eta bideragarri batez martxan jartzen

duten beste eragingailu batzuk dira.



4.- Ikastetxeetako hezkuntza kalitatea:

Demokrazia heldu baten barruan, hezkuntzan egiten diren ahalegin handiek, ikastetxeen

biziraupenaren aldeko borrokatik eta Administrazioak biziraupen hori babestu edo ez

babesteko eskuhartze-nahietatik kalitatea lantzera igaro behar dute, hezkuntzaren

sektorean oinarrizko kalitatezko printzipio batzuk zentzuz aplikatuz. Etorkizuneko

ahalegin handia giza baliabideen birkoalifikazioari begira egin behar da. Ildo horretatik,

inbertsiorik onena ikastetxeetako pertsonalean egin dena izango da. Teknologia berriak,

aniztasunarekiko arreta, kalitate sistemak, Europan zentzuz sartzea, euskalduntzea,

baloreak lantzea, orientabideak eta tutoretza, jarduera osagarriak... ikastetxeetako

hezkuntza kalitatearen beste puntu garrantzitsu batzuk dira. Kontua ez da ikastetxeak

konpetentzia zintzo baten barruan bizirautea, baizik ikastetxe horiek kalitatezkoak

izatea.



5.- Hezkuntza Ekipoak :

Zentroen antolamendu askatasunaren barruan, hezkuntza ekipoen egituraketa dugu hori

lortzeko oinarrizko zutabea. Irakasle/ikasgela ratio kontzeptua zaharkitua geratu da.

Ikastetxeetako hezkuntza proiektua bideragarri egin dezaketen giza taldeak finkatu

behar dira. Hezkuntza Administrazioak eskola-itun eta plangintzen bidez bultzatu duen

mugapenak ez garamatza etorkizun itxaropentsu batera. Hezkuntza Zentro bakoitzak,

bere barne-antolamenduan oinarriturik administratu eta banatu behar ditu bere giza

baliabideak, dauzkan eskola-premien, hezkuntzazkoen, bileren, aniztasunarekiko

arretaren, ikasgela bikoizketen, zuzendaritza taldeen, orientabideen, tutoretzen...

arabera. Elementu horiek ikastetxe guztietan amankomunak izan arren, horiei ematen

zaien garrantzia ez da berdina denetan. Horrexegatik, ikastetxeetako autonomia,

askatasun eta kalitate osasuntsuaren ernamuin izan daitezke Hezkuntza Ekipo malgu

batzuk.

Bestalde, ikastetxeetan Hezkuntza Ekipoak berritzeak zenbait gauza eskatzen ditu:

gazteen sektoreak dituen lan-eskakizunei erantzun egoki bat ematea, berehalako

tratamendu bat eta jubilazio aurreratuekin adostua, etengabeko heziketarako

eszedentziak behar bezala finkatzea, hezkuntzaren alorrean denbora asko daraman

pertsonalarentzako titulazioen eskakizunak malgutzea eta abar.



6.- Aniztasunarekiko arreta:

Puri-purian dagoen gai bat da, baina aniztasunaren errealitate horri behar bezala aurre

egin ezina tentsioak sortzen ari da klaustroetan. Borondate ona, baliabideen urritasuna,

ikasle kaltetuenak gizarteratzeko egiten den propaganda, derrigorrezko irakaspenak

zabaltzea, gizarteratzeko zentro bereziak ezabatzea eta abar, sufrimendu gehiegi sortzen

ari da klaustroetan, eta eskolako ezegonkortasunaren lehen zantzuak agertzen hasi dira.

Ikastetxeetan giza baliabideak zabaltzea, alor honetan dagoen heziketaren aukera

zabala, egungo aukeragarritasun eta hautagarritasunak konplexurik gabe gainditzea, eta

beren egituraketa berria, giza baliabideak eta teknikoak (zenbaitetan oso garestiak)

partekatzeko ikastetxeen arteko lankidetza eta abar, oso errentagarriak izan daitezke,

kontuan badugu herritarren segurtasunean eta delikuentziaren ezabaketan nolako

dirutzak gastatzen diren. "Behar handiena duten" ikasleen sektore honi arreta berezia eta

positiboki diskriminatua eskaintzea hezkuntza kalitatearen zutabeetako bat da, ikasle

bakoitzari erantzun egokia emanez, dagoen tokian dagoela ere.



7.- Euskalduntzea:

Euskal hezkuntzaren sektorea hizkuntzaren alorrean ere kalitatezkoa izan dadila nahi

baldin badugu, euskal ikasleak eta, ondorioz, irakasleak eta ikastetxeetako pertsonala

ere euskalduntzeko zuzeneko nahiz zeharkako egiturak bultzatu beharko dira.

Alor honetan dauden premien kopuruak larriak izatera iritsi dira, bai sare pribatuan

horien prozesua geroago hasi zelako, eta bai arlo honetako dirulaguntzak jasotzeko

orduan sektore pribatuak publikoaren aldean izan duen diskriminazio handiagatik ere.

Pertsonal asko dago oraindik euskalduntzeko, eta zeharkako eta berehalako lerroak

ezarri behar dira euskalduntze horri begira, IRALEz kanpo: jubilazio aurreratuak,

Hezkuntza Ekipoen kopuru eta kalitatean pixkanakako igoera...

Ikaslea dagoen tokian euskalduntzea izango litzateke helburua, bere ikasketak burutzen

dituen ikastetxe hori ikaslea diskriminatzeko arrazoi izan gabe. Euskadi, gutxienez,

erkidego elebiduna (euskara eta gaztelania) izan dadila nahi dugu. Administrazioak

sentibera izan behar du arazo horren aurrean, zeren etorkizun hurbilean larria bihur

baitaiteke erabaki egokiak hartzen ez badira. Horregatik, ikastetxeetako titularren,

sindikatuen eta Administrazioaren beraren artean "euskalduntzeko akordio orokor"

baten aldeko apustua egiten dugu.



8.- Lanbide Heziketa:

Erabiliegia dagoen gai bat da eta politikari, administrazio eta hezkuntza sektore guztien

ahotan dabilena, baina oraindik ez du lortu gizarte sektorean txertatzea, batez ere

gurasoen eta ikasleen mentalitatean. Europa aldeko beste herrialde batzuekin konparatuz

gero, oraindik gauza askotan egin behar dugula aurrera ikus dezakegu, eta batez ere,

sektore hori birbalioetsi eta suspertzearen alorrean. Birbalioespen horretarako

beharrezkoak izango dira enpresa-ehunak Lanbide Heziketaz duen beharrari buruzko

informazio zintzoa ematea, bere garrantziarekin bat datozen hezkuntza politikak

ezartzea, finantzaketa egoki bat finkatzea sareak izan dezakeenaz aparte, ikastetxe-

enpresa arteko harremanak indartzea, enpresetako praktikaldiak duintzea, enpresa eta

ikastetxeetan tutore egokiak prestatzea...



Ondorio gisa

Euskal Eskolaren Bigarren Akordioa prestatzerakoan gorago aipatu ditugun puntu

garrantzitsuenak kontuan hartzen baldin badira, eskola mailako bakearen oinarriak

finkatzen hasiko gara. Eta horrek, epe ertain eta luzera, eragin handia du gizarte mailako

bakean eta gizarte benetan demokratiko baten finkapenean, non hezkuntza politikak

denen artean adostuak egongo diren, eta ez presio-taldeen edota dagokion

administrazioaren menpe, baizik eta gizarte sektore desberdinen arteko topaketen

emaitza izango dira, hezkuntzaren alorra etorkizuneko gizarte horren begi-ninia balitz

bezala hartuz.

Eta hori horrela baldin bada, atseginez baieztatu ahal izango dugu milurteko berriaren

atarian izar berri bat piztuko dela gure zeru urdinean.